پندهای بسیار زیبا از علامه حسن زاده آملی

و چون جان آدم پاک شده است آنچه که از او پدید مى آید پاک خواهد بود که از کوزه همان برون تراود که در اوست.


علامه حسن زاده آملی توصیه هایی را به کسانی که در مسیر الهی قدم برمی دارند، دارند که عبارتند از:

 

1- سلوک نمازگزار

نمازگزار افتادگان را دستگیرى مى کند، و با بیچارگان مهربانى مى کند، و با مستمندان دلسوزى مى نماید، و با همه فروتنى دارد و خودگذشتگى نشان مى دهد و از دشمنان دین و آیین خدایى چشم مى پوشد.(1)

2- طهارت ظاهرى و باطنى نمازگزار

نمازگزار باید نخست وضو بسازد و تن و پوشاک او پاک باشد تا بتواند در پیشگاه خدایش یار یابد و با او سخن بگوید که: پاک شو اول و پس دیده بر آن پاک انداز، کم کم آگاه مى شود که جان نمازگزار هم باید مانند تن و پوشاک او پاک باشد.

و چون جان آدم پاک شده است آنچه که از او پدید مى آید پاک خواهد بود که از کوزه همان برون تراود که در اوست.

پس نمازگزار راستین، پنهان و آشکار او، درون و بیرون او، دست و دهن او، اندیشه ها و پیشه هاى او، خواسته ها و کار و کوشش او همه پاک اند.(2)

3- راه تهذیب نفس

شایسته است بر تو که از معاشرت هاى خالى از تعلیم با مردم بکاهى ، به ویژه ثروتمندان و مترفین و دنیا خواهان، باید آنچه را که آخرت را از یاد تو مى برد و میل و رغبت به دنیا را در تو ایجاد مى کند، رها کنى و با صالحان و پارسایان و اهل عبادت همراه گردى ؛ زیرا این عمل به طور کلى در تهذیب نفس موثر است.(3)

4- درک فضیلت شب قدر

از امام صادق علیه السلام روایت است که آن جناب فرمود: «هنگامى که آدمى عملى را انجام مى دهد باید تا مدت یک سال بر آن مداومت داشته باشد،»

آنگاه در صورتى که بخواهد مى تواند از آن عمل دست بکشد و به عمل دیگرى بپردازد و این همه براى آن است که شب قدر - که آنچه مورد خواست خداوند است در آن شب مقدر مى گردد - در سال مزبور قرار است و انسان مومن با مداومت یک ساله اش موفق به ادراک عمل شب قدر مى گردد.(4)

5-  تجلى قرآن در قیامت

رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود: «قرآن را فرا بگیرید که قرآن در روز قیامت نزد صاحبش، یعنى کسى که آن را یاد گرفته و بدان کار بسته، در چهره جوانى نیکو روى رنگ برگشته مى آید، پس بدو گوید: من بودم آنکه شبت را بیدار مى داشتم و روزهایت را تشنه مى داشتم و آب دهانت را خشک مى داشتم و اشکت را روان مى داشتم، هر کجا باشى من با توأم، هر بازرگانى در پى بازرگانى خود است، و من امروز براى تو، در پى بازرگانى سوداگرى ام. مژده دریاب که کرامتى از خداى - عزوجل - برایت خواهد بود.

پس تاجى آورند و بر سرش نهند و امان به دست راست او عطا شود و جاودانى در بهشت ها به دست چپ او و به دو خلعت پوشانده شود؛ سپس بدو گفته شود: بخوان و قرآن را و بالا برو؛ پس هر بار که آیتى را قرائت کرد درجه اى بالا رود؛ و پدر و مادرش اگر مومن باشند به دو حله خلعت پوشانده شوند. پس از آن بدانان گویند این پاداش شما که به فرزند خود قرآن تعلیم داده اید.»(5)

6-  آموختن توحید

فضل بن شاذان از ابن ابى عمیر روایت مى کند: بر سرورم موسى بن جعفر علیه السلام وارد شدم و به او گفتم : اى فرزند پیامبر خدا! توحید را به من بیاموز. فرمود: اى ابو احمد! درباره توحید از آن چه خداى تعالى در کتابش ذکر کرده است، تجاوز نکن که هلاک مى شوى.(6)

7- حال عاشقان در نماز

وقتى که امیر المومنین علیه السلام در اثر جنگ ها، پیکان هاى تیر به بدن شریفش فرو مى رفت، جراح، هنگامى که حضرت به نماز مى ایستاد آنها را از بدنش خارج مى ساخت .

چون که قلب آن جناب در آن هنگام به عالم قدس و جبروت مشغول بود و هیچ گونه احساسى نسبت به درد نداشت و چنین است حال عاشقان خداوندى که از هر گونه نقصى منزه است.(7)

8- توبه جاهل

در روایتى، زراره از حضرت ابو جعفر، امام باقر علیه السلام نقل کرده است: چون نفس بدین جا رسید و اشاره به گلوى مبارکش فرمود: براى عالم توبه نیست؛ لیک جاهل را توبه باشد.(8)

9- تفاوت عارف و عابد

عابد، کسى است که (علاوه بر واجبات ) بر انجام مستحبات نیز مواظبت داشته باشد. عارف کسى است که با فکر خود (با تمام وجود) به عالم جبروت رو کند و بدون وقفه در پى تابیدن نور حق در سر خویش باشد.(9)

10-  محبوب ترین عمل

از امام صادق علیه السلام روایت شده که آن حضرت فرمود: أحب الأعمال الى الله عزوجل ماداوم علیه العبد و ان قل؛(10) محبوب ترین عمل نزد خداوند عزوجل عملى است که بنده بر آن مداومت داشته باشد هر چند که آن عمل اندک و ناجیز باشد.

11-  مداومت بر عمل

حضرت امام صادق علیه السلام فرمود: ایاک أن تفرض على نفسک فریضه فتفارقها اثنى عشر هلالا ؛ مبادا عملى را بر خود واجب کنى و قبل از دوازده ماه آن را ترک گویى.(11)

12- الهى نامه

در الهى نامه گفته ام: الهى ! به حق خودت حضورم ده و از جمال آفتاب آفرینت نورم ده. الهى ! همه از تو دوا خواهند و حسن از تو درد. الهى ! همه گویند بده، حسن گوید: بگیر.

الهى! همه برهان توحید خواهند و حسن دلیل تکثیر.

الهى! اگر چه درویشم ؛ ولى داراتر از من کیست که تو را دارم ؟ الهى ! در ذات خودم متحیرم تا چه رسد در ذات تو.

الهى! هر چه بیشتر دانستم نادان تر شدم، بر نادانى ام بیافزا.

الهی! گروهى کوکو گویند و حسن هوهو. الهى ! خنک آن کس که وقف تو شد.

الهى! همه از مردان مى ترسند و حسن از زیستن که این کاشتن و آن درویدن.

الهى! شب پره را در شب پرواز باشد و حسن را نباشد. الهى ! خوشا آنان که همواره بر بساط قرب تو آرمیده اند.

الهى! خوشا آنان که در جوانى شکسته شدند که پیرى خود شکستگى است.

الهى! حرف هایم اگر مشوش است از دیوانه پراکنده خوش است. ببخشید که سبب تضییع اوقات شریف شما شدم . اگر غرض ایتمار امر سرکار عالى نمى بود تا بدین حد یک طومار اطاله سخن روا نمى داشتیم.

ترقى و تعالى آن ذات محترم را از فیاض على الاطلاق مسئلت دارم و با دلى آرمیده مى گویم: خوش باش که عاقبت به خیر است تو را.(12)

13- اجابت دعا حضرت یونس (ع )

از امام باقر علیه السلام روایت شده که حضرت فرمود: یونس علیه السلام سه روز در شکم ماهى درنگ کرد و در تاریکى هاى سه گانه - تاریکى شکم ماهى، تاریکى شب، تاریکى دریا، ندا در داد و گفت: لا اله الا الله انت سبحانک انى کنت من الظالمین، آنگاه خداوند دعایش را اجابت کرد و سپس ماهى وى را بر ساحل افکند.(13)

14-  مداومت بر ذکر یونسى

مرحوم استاد علامه طباطبایى فرمودند که مرحوم قاضى (استاد آن جناب عارف عظیم و سالک مستقیم حضت آیت الله حاج سید على قاضى تبریزى ) اول دستورى که مى دادند ذکر یونسى بود لا اله الا الله انت سبحانک انى کنت من الظالمین(14)،  که در مدت یک سال در وقت خاص به حالت سجده ات باز خوانده شود.(15)

15- توصیه به نماز شب

خداوند سبحان مى فرماید: و من اللیل فتهجد به نافله لک عسى ان یبعثک ربک مقاما محمودا، و قل رب ادخلنى مدخل صدق و اخرجنى مخرج صدق و اجعل لى من لدتک سلطانا نصیرا.(16)

پاره اى از شب را به نماز خواندن زنده بدار، این نافله خاص تو است ، باشد که پروردگارت تو را به مقامى پسندیده برساند، بگو: اى پروردگار من ! مرا به راستى و نیکویى داخل کن و به راستى و نیکویى بیرون و مرا از جانب خود پیروزى و یارى عطا کن.

پی نوشتها:

1-     هزار و یک کلمه ، ج 2، ص 277.

2-     مجمع البیان ، ج 2، ص 405.

3-     در آسمان معرفت ، ص 142.

4-     اصول کافى ، ج 2، ص 67، معرب .

5-     انسان و قرآن ، ص 81 - 82.

6-     رساله حول الرۆ یه ، ص 78.

7-     رساله نور على نور، در ذکر و مذکور، ص 87.

8-     اصول کافى ، ج 4، کتاب الایمان و الکنز، حدیث 3.

9-     در آسمان معرفت ، ص 342 و 344

10- کتاب نور على نور، ص 43.

11- کتاب نور على نور، ص 144.

12- کتاب نور على نور، ص 144.

13- نامه ها برنامه ها، ص 154.

14- رساله نور على نور، در ذکر و ذاکر و مذکور، ص 21.

15- سوره انبیاء، آیه 88.

16- هزار و یک نکته ، ص 605.

17- اسراء /81.

پندهاى حکیمانه علامه حسن زاده آملى نویسنده: عباس عزیزى

اهل بیت