مـتـکـلمـان در این که آیا هنگامى که مکلف از گناهى توبه کند لیک پس از مدتى آن را به خـاطـر آورد، بـایـد دوبـاره تـوبـه کـنـد یا خیر، در اختلاف افتاده اند. در این باره ، محقق طـوسـى مـى فـرمـایـد: و در وجـوب تـجـدیـد (تـوبـه ) نـیـز اشکال است .
ابـو على گفته است : آرى ! (یعنى با یاد آوردن گناه ، توبه واجب مى شود) بر ایـن مـبـنـا کـه مـکـلف قـادر، هـیـچ گـاه از دو ضـد بـه دور نـیـسـت : یـا فـعـل و یـا تـرک ، پس چون معصیت را به یاد آورد یا از آن پشیمان است و یا بر آن مصر. مـصـر بـودن ، فـعـلى اسـت قـبـیح ؛ پس واجب است پشیمان باشد. و ابو هاشم گفته است : تـوبـه واجـب نـیـسـت ، چـه جـایـز اسـت کـه شـخـص قـادر، بـر آن دو نـاتـوان باشد.
بـنابراین ، ممکن است شخص تائب ، گناه را به یاد آورد و از آن پشیمان نباشد، لیک بر آن اشتها و ابتهاجى نیز نداشته باشد.
در کـتـاب ریـاض السـالکـیـن ، در روضـه سـى و یـکـم در ذیل روایت پس این
توبه ام را چنان کن که نیاز به توبه اى دیگر نیفتد آمده است : از کلام حضرت
علیه السلام که مى فرماید: پس این توبه ام را چنان کن که .... دریافته مى
شود که چون گناه به خاطر آید، تجدید توبه لازم نباشد؛ بر خلاف عقیده کـسـى
کـه پـنـداشـتـه اسـت چون تائب ، گناه را به یاد آورد، کسى را ماند که آن
گناه را مرتکب شده ؛ از این رو باید توبه را تجدید کند.
همچنین آمدى در این باره مى گوید: بـر بـطـلان چـنـین راءیى ، این حقیقت
گواه است که همه به بداهت مى دانیم که صحابه و کـسـانى که پس از کفر،
مسلمان شدند، کفرى را که در زمان جاهلیت بدان متصف بودند، به یـاد مـى
آوردنـد، و بـا این حال بدانان امر نشد که از این توبه کنند؛ پس هر گناهى
نیز که از آن توبه شود، چنین باشد.
نـگـارنـده گـویـد: بـى شـک تـوبـه ، تـنـها در جایى محقق است که گناهى
انجام پذیرد. حـال اگـر از کـسى گناهى سر زند و سپس توبه کند، و پس از آن
گناه را به یاد آورد، بـه اتفاق متکلمان نمى توان چنین عملى را قبیح دانست و
اساسا گناهى به وقوع نپیوسته است و تا توبه لازم شود.
بـنـابـرایـن ، آنـچه از ابوعلى نقل گشت ، به دور از تحقیق است ؛ چنانکه
دلیلى که آمدى بدان متوسل شد، موید راى و نظر ما در این مساله است .
منبع:ترجمه کتاب الاءوبة الى التوبه مـن الحـوبـة
یا حسن بن علی(ع)